Η ΛΙΜΝΗ ΚΑΙ ΤΟ ΦΡΑΓΜΑ ΣΤΗΝ ΦΩΛΙΑ ΤΟΥ ΔΗΜΟΥ ΠΑΓΓΑΙΟΥ.

 

 

Ένα αγαπημένο μέρος για να ηρεμήσει ο επισκέπτης,να δει την φύση μόνος η με την οικογένεια του είναι πολύ κοντά στην πόλη της Καβάλας.Η λίμνη και το φράγμα της Φωλιάς του Δήμου Παγγαίου προσφέρει όμορφες εικόνες στους επισκέπτες οι οποίοι μπορούν να παρατηρήσουν από το παρατηρητήριο τα πουλιά και γενικά την χλωρίδα και πανίδα της περιοχής. 

Ακολουθεί πληροφοριακό υλικό το οποίο απλόχερα μας το παρέχει ο φίλος Κώστας Πασβαντης  ΔΑΣΟΛΟΓΟΣ - ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΛΟΓΟΣ (envirom.gr  www.iforest.gr) και μελετητής του έργου ανάδειξης της περιοχής για το οποίο παρέχονται πληροφορίες παρακάτω στο άρθρο.

Αρχαιολογικοί –ιστορικοί -θρησκευτικοί κλπ. χώροι στην Περιοχή

Η περιοχή της Φωλέας έχει ιδιαίτερη αρχαιολογική σημασία καθώς σε απόσταση λίγων χιλιομέτρων και στην τοποθεσία «Γραμμένη πέτρα» έχουν βρεθεί βραχογραφίες. Η «Γραμμένη πέτρα» είναι κηρυγμένο αρχαιολογικό μνημείο και έχει βραχογραφίες που σε αντίθεση με αυτές του Παγγαίου, έχουν συμβολισμούς που συνδέονται με το Μινωικό πολιτισμό.

Επιπλέον, στην ευρύτερη περιοχή υπάρχουν ναοί και άλλα αρχαιολογικά ευρήματα όπως η

Ανακτορούπολη και η Αρχαία Οισύμη στην περιοχή της Νέας Περάμου. 

 

Ιστορία και χαρακτηριστικά του φράγματος Φωλέας

Η τεχνητή λίμνη Φωλέας του Δήμου Παγγαίου προέκυψε από την κατασκευή φράγματος για

αρδευτικούς λόγους από το Υπουργείο Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων το 1983. Το φράγμα ως

κατασκευή έίναι ιδιαίτερο. Συγκεκριμένα, είναι γαιόφραγμα αποτελούμενο από κεντρικό αδιαπέραστο

πυρήνα από αργιλοαμμώδες υλικό, από φίλτρα από θραυστά υλικά και προϊόντα από εκβραχισμούς για αντιστήριξη και σταθεροποίηση πρανών. Έχει στάθμη στέψης:+221,30μ, ανώτατη στάθμη ύδατος:

+216,00μ, στάθμη θεμελίωσης: +198,50μ, πλάτος στέψης: 8,00μ, μήκος στέψης: 140,00μ, ορθογώνιο

αγωγό εκτροπής από σκυρόδεμα: 2,50μ×2,50μ και υπερχειλιστή πλάτους βάσης: 7,00μ. .

Αξία τεχνητών λιμνών

Γενικά οι τεχνητές λίμνες είναι η σπουδαιότερη κατηγορία τεχνητών υγροτόπων της Ελλάδος τόσο από την άποψη της έκτασης που καλύπτουν όσο και από την άποψη του αριθμού και των αξιών που έχουν αποκτήσει. Ονομάζονται και τεχνητοί ταμιευτήρες. Η λέξη ταμιευτήρας δείχνει και τους περιορισμένους αρχικά σκοπούς που είχαν τεθεί κατά τον σχεδιασμό και τη διαχείρισή τους. Οι σκοποί αυτοί ήταν να αποταμιεύσουν νερό ποταμών, ρυακιών ή και χειμάρρων ώστε να αποκτήσουν οι ταμιευτήρες αξία αντιπλημμυρική, υδρευτική, αρδευτική, υδροηλεκτρική ή, συνηθέστερα, συνδυασμό αυτών των αξιών. Το γεγονός ότι οι περισσότερες τεχνητές λίμνες στηρίζουν λιγότερο ή περισσότερο πολύτιμα υγροτοπικά οικοσυστήματα και έχουν αποκτήσει με την πάροδο του χρόνου και άλλες αξίες, π.χ. βιολογική, αλιευτική, αναψυχής, δεν ήταν απόρροια ηθελημένου σχεδιασμού αλλά «παρέμβασης» της φύσης. 

 

Η κατασκευή τεχνητών λιμνών με φράγματα, είχε ως αποτέλεσμα να προστεθούν οικοσυστήματα στο

ελληνικό υγροτοπικό κεφάλαιο, τα οποία έχουν πολλαπλές αξίες για τον άνθρωπο, διότι:

 

 η μεγάλη τους βιολογική ποικιλότητα είναι απαραίτητη για τη βελτίωση καλλιεργούμενων φυτών,

αγροτικών ζώων και μικροοργανισμών, για ένα μέρος της επιστημονικής προόδου, ιδιαίτερα στην

ιατρική, για πολλές τεχνολογικές καινοτομίες και για την ομαλή λειτουργία πολλών οικονομικών

δραστηριοτήτων στις οποίες χρησιμοποιούνται ζωντανοί οργανισμοί, 

 

 δίνουν νερό για ύδρευση και άρδευση, εμπλουτίζουν τους υπόγειους υδροφορείς, προστατεύουν

από πλημμύρες, ενεργούν ως φίλτρα καθαρισμού ρύπων, μειώνουν τις ζημίες από παγετούς και

καύσωνες, 

 

 παράγουν αλιεύματα, συντηρούν θηράματα, δίνουν πλούσια τροφή σε αγροτικά ζώα, 

 

 παρέχουν ευκαιρίες για αναψυχή, άθληση, οικολογικό τουρισμό, εκπαίδευση και έρευνα, είναι συνδεδεμένοι με την ιστορία, τη μυθολογία και την πολιτιστική παράδοση

 

 

Τα φράγματα

Τα πρώτα φράγματα που κατασκευάσθηκαν αποσκοπούσαν κυρίως στην παροχή αντιπλημμυρικής προστασίας και την αποθήκευση νερού για αρδευτικούς και υδρευτικούς σκοπούς, ενώ στη συνέχεια χρησιμοποιήθηκαν για παραγωγή υδροηλεκτρικής ενέργειας, για ιχθυοκαλλιέργειες, για τουρισμό και αναψυχή. Σήμερα, τα φράγματα, έχουν πολύ μεγαλύτερο μέγεθος σε σχέση με το παρελθόν, αξιοποιούν τις επιστημονικές γνώσεις, και το μέγεθος των επιπτώσεων άμεσων ή έμμεσων, οικονομικών ή μη οικονομικών έχει αυξηθεί.

Το παλαιότερο φράγμα που αναφέρεται στην Ιστορία (4η χιλιετία π.Χ.) βρίσκονταν στη Γιάβα της σημερινής Ιορδανίας και χρησίμευε για τη συλλογή πόσιμου νερού. Ένα άλλο φράγμα που κατασκευάστηκε την περίοδο 2600-2500 π.Χ., επίσης για τη συλλογή πόσιμου νερού, είναι το Sadd-el-Kafara στο Wadi Garawi της Αιγύπτου. Το γεώφραγμα στον ποταμό Ορόντες της σημερινής Συρίας κατασκευάστηκε περί το 1300 π.Χ. και χρησίμευε για συλλογή νερού προς άρδευση και πόση, και είναι ακόμα διατηρημένο, γιατί αξιοποιήθηκε και συντηρήθηκε από μεταγενέστερους λαούς. Στα νεότερα χρόνια, σπουδαίο θεωρήθηκε το φράγμα Puentes στην Ισπανία, το οποίο κατασκευάστηκε το έτος 1753 και καταστράφηκε το 1891. 

 

Στον ελληνικό χώρο, τα γνωστότερα φράγματα είναι αυτά που σχετίζονται:

 

 Με υδροηλεκτρική χρήση, όπως του Λούρου (1954), του Λάδωνα (1955), του Ταυρωπού (1959), των Κρεμαστών (1965), του Καστρακίου (1969), του Πολυφύτου (1974), του Πουρναρίου (1981),της Σφηκιάς και των Ασωμάτων (1985), του Στράτου (1988) κ.ά..

 Με υδρευτική χρήση, όπως του Μαραθώνα που ξεκίνησε το έτος 1926 και ολοκληρώθηκε το 1931,του Μόρνου που ολοκληρώθηκε το έτος 1979 κ.ά..

 Με αρδευτική χρήση, όπως της Λευκόγειας Δράμας (1972), της Απολακκιάς Ρόδου (1978), του Λειβαδιού Αστυπάλαιας (1978), της Φανερωμένης και της Πλακιώτισσας στην περιοχή Μεσαράς Ηρακλείου (1980), του Δοξά στην περιοχή του Φενεού Κορινθίας (1982), της Φωλιάς Kαβάλας (1983) κ.ά

 

Ιστορία και χαρακτηριστικά του φράγματος Φωλέας

 

Η τεχνητή λίμνη Φωλέας του Δήμου Παγγαίου προέκυψε από την κατασκευή φράγματος για αρδευτικούς λόγους από το Υπουργείο Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων το 1983. Το φράγμα ως κατασκευή είναι ιδιαίτερο. Συγκεκριμένα, είναι γαιόφραγμα αποτελούμενο από κεντρικό αδιαπέραστο πυρήνα από αργιλοαμμώδες υλικό, από φίλτρα από θραυστά υλικά και προϊόντα από εκβραχισμούς για

αντιστήριξη και σταθεροποίηση πρανών. Έχει στάθμη στέψης:+221,30μ, ανώτατη στάθμη ύδατος:+216,00μ, στάθμη θεμελίωσης: +198,50μ, πλάτος στέψης: 8,00μ, μήκος στέψης: 140,00μ, ορθογώνιο αγωγό εκτροπής από σκυρόδεμα: 2,50μ×2,50μ και υπερχειλιστή πλάτους βάσης: 7,00μ. .

Επισης τεχνικες πληροφοριες για το Φραγμα:  

 Τύπος του φράγματος: γαιόφραγμα αποτελούμενο από κεντρικό αδιαπέραστο πυρήνα  από αργιλοαμμώδες υλικό, από φίλτρα από θραυστά υλικά και προϊόντα από εκβραχισμούς για αντιστήριξη και σταθεροποίηση πρανών. [br /][br /]Κατασκευαστικά στοιχεία [br /][br /]Στάθμη στέψης: + 221,30 μέτρα[br /]Ανώτατη στάθμη ύδατος: + 216,00 μέτρα[br /]Στάθμη θεμελίωσης: +198,50 μέτρα[br /]Πλάτος στέψης: 8,00 μέτρα[br /]Μήκος στέψης: 140,00 μέτρα[br /]Ορθογώνιος αγωγός εκτροπής από σκυρόδεμα: 2,50 μ. × 2,50 μ.[br /]Υπερχειλιστής πλάτους βάσης: 7,00 μέτρων [br /]Οδοί προσπέλασης: 4.000,00 μέτρων [br /]Δεξαμενή ισοστάθμισης: 10.000,00 κυβικών μέτρων[br /]Αντλιοστάσια: 1.000,00 κυβικών μέτρων[br /]Χαλύβδινοι σωλήνες  προσαγωγής Φ=300: 10.000 μέτρων[br /]Υπόγειο δίκτυο υδροδότησης από πλαστικούς σωλήνες[br /]Παροχές νερού

 

Επίδραση φραγμάτων

Η ύπαρξη μεγάλων υδάτινων μαζών όπως είναι οι τεχνητές λίμνες, είναι φυσικό να έχουν επίδραση στο τοπικό περιβάλλον καθώς οι περιοχές γίνονται παραλίμνιες. Αυτό επιδρά στη μορφή της βλάστησης και τον αριθμό των ειδών της περιοχής, αφ’ενός με την ανάπτυξη παρόχθιας χλωρίδας και αφ’ετέρου με την τόνωση της βλάστησης.

Οι νέοι οικότοποι, με λιμναίες πλέον οικολογικές συνθήκες, ευνοούν την ανάπτυξη αρκετών υδρόβιων οργανισμών (ψαριών και αμφίβιων), που προσφέρουν τροφή και καταφύγιο σε μεγάλο αριθμό αποδημητικών ή μη πουλιών, με τα πρώτα να χρησιμοποιούν τους ταμιευτήρες ως ενδιάμεσους σταθμούς στο μακρύ τους ταξίδι.

Όλα τα παραπάνω αποτελούν σαφή ένδειξη της υγείας του υγροβιότοπου.

 

 

Αξία τεχνητών λιμνών

Γενικά οι τεχνητές λίμνες είναι η σπουδαιότερη κατηγορία τεχνητών υγροτόπων της Ελλάδος τόσο από την άποψη της έκτασης που καλύπτουν όσο και από την άποψη του αριθμού και των αξιών που έχουν αποκτήσει. Ονομάζονται και τεχνητοί ταμιευτήρες. Η λέξη ταμιευτήρας δείχνει και τους περιορισμένους αρχικά σκοπούς που είχαν τεθεί κατά τον σχεδιασμό και τη διαχείρισή τους. Οι σκοποί αυτοί ήταν να αποταμιεύσουν νερό ποταμών, ρυακιών ή και χειμάρρων ώστε να αποκτήσουν οι ταμιευτήρες αξία

αντιπλημμυρική, υδρευτική, αρδευτική, υδροηλεκτρική ή, συνηθέστερα, συνδυασμό αυτών των αξιών. Το γεγονός ότι οι περισσότερες τεχνητές λίμνες στηρίζουν λιγότερο ή περισσότερο πολύτιμα υγροτοπικά οικοσυστήματα και έχουν αποκτήσει με την πάροδο του χρόνου και άλλες αξίες, π.χ. βιολογική, αλιευτική, αναψυχής, δεν ήταν απόρροια ηθελημένου σχεδιασμού αλλά «παρέμβασης» της φύσης.

Η κατασκευή τεχνητών λιμνών με φράγματα σε ποταμούς είχε ως αποτέλεσμα να προστεθούν οικοσυστήματα στο ελληνικό υγροτοπικό κεφάλαιο, τα οποία έχουν πολλαπλές αξίες για τον άνθρωπο,διότι:

 

 η μεγάλη τους βιολογική ποικιλότητα είναι απαραίτητη για τη βελτίωση καλλιεργούμενων φυτών, αγροτικών ζώων και μικροοργανισμών, για ένα μέρος της επιστημονικής προόδου, ιδιαίτερα στην ιατρική, για πολλές τεχνολογικές καινοτομίες και για την ομαλή λειτουργία πολλών οικονομικών δραστηριοτήτων στις οποίες χρησιμοποιούνται ζωντανοί οργανισμοί, 

 

 δίνουν νερό για ύδρευση και άρδευση, εμπλουτίζουν τους υπόγειους υδροφορείς, προστατεύουν από πλημμύρες, ενεργούν ως φίλτρα καθαρισμού ρύπων, μειώνουν τις ζημίες από παγετούς και καύσωνες, 

 

 παράγουν αλιεύματα, συντηρούν θηράματα, δίνουν πλούσια τροφή σε αγροτικά ζώα, 

 

 παρέχουν ευκαιρίες για αναψυχή, άθληση, οικολογικό τουρισμό, εκπαίδευση και έρευνα, είναι συνδεδεμένοι με την ιστορία, τη μυθολογία και την πολιτιστική παράδοση. 

 

 

Γενικά για την μετανάστευση των πουλιών

Η μετανάστευση πουλιών είναι η τακτική χρονική μετακίνηση του πληθυσμού πουλιών από την περιοχή φωλιάσματος στην περιοχή διαχείμασης το φθινόπωρο και η επιστροφή τους πίσω την άνοιξη. Η μετανάστευση πουλιών είναι προσαρμογή για να μπορούν τα πουλιά να αναπαράγονται στις περιοχές όπου δεν μπορούν να ζήσουν όλο το χρόνο λόγω δυσμενών κλιματικών και διατροφικών συνθηκών. Επομένως η

μετανάστευση πουλιών συμβάλλει στην αποτελεσματική εκμετάλλευση του φυσικού περιβάλλοντος από τα πουλιά. Από την άλλη πλευρά, η μετανάστευση πουλιών είναι ιστορικό στοιχείο και αποτέλεσμα της εξάπλωσης των ειδών, από την περιοχή όπου πρωτοεμφανίστηκαν προς άλλες περιοχές. 

Τα πουλιά έχουν τα εξής προσόντα:

 

1. Ικανότητα διαρκούς και γρήγορης πτήσης στην ατμόσφαιρα όπου δεν υπάρχουν εμπόδια και σε μεγάλες αποστάσεις χιλιάδων χιλιομέτρων

 

2. Μεγάλοι ρυθμοί μεταβολισμού και γρήγορη συσσώρευση και καύση λίπους στις πτήσεις μεγάλης διάρκειας

 

3. Μεγάλες ικανότητες προσανατολισμού που είναι απαραίτητες όταν διασχίζονται μεγάλες αποστάσεις

 

4. Αυστηρά καθορισμένος τρόπος ζωής με κύκλους αναπαραγωγής - μετανάστευσης - διαχείμασης που ελέγχονται φωτοπεριοδικά (νυχθήμερης χρονικής διάρκειας) με χρήση αστρονομικών δεδομένων, μετεωρολογικών στοιχείων κλπ.

 

Ως αποτέλεσμα η φυσική επιλογή συνεισέφερε την περιοδική (εποχική) μετανάστευση των πουλιών ως τον σημαντικότερο παράγοντα επιβίωσής τους. Τα πουλιά πρέπει να αρχίσουν και να τελειώσουν τη μετανάστευση εγκαίρως, χωρίς καθυστέρηση.

 Για να το επιτύχουν διαθέτουν: 

 

α. ικανότητα για διαρκή πτήση διασχίζοντας 1000-2000 χλμ. πάνω από μη προσιτές περιοχές, όπως θάλασσες και ερήμους (π.χ. Σαχάρα) κλπ., 

 

β. προσανατολισμό και επιλογή κατεύθυνσης πτήσης σε πολύπλοκες φυσικές και καιρικές συνθήκες,

 

γ. ικανότητα υπερφαγίας για έγκαιρη συσσώρευση λίπους και φωτοπεριοδικό έλεγχο ρυθμού ζωής(μετανάστευση, αναπαραγωγή κλπ.), 

 

δ. ικανότητα σωστής επιλογής κατεύθυνσης πτήσης διαλέγοντας τις καταλληλότερες ευνοϊκές καιρικέςσυνθήκες όπως τα ατμοσφαιρικά ρεύματα που έχουν την ίδια κατεύθυνση με τη μετανάστευση (βορράς-νότος, νότος-βορράς). 

 

Οι «σκληρές εξετάσεις» για όλα αυτά τα προσόντα των πουλιών δίνονται στα φυσικά εμπόδια της Γης (π.χ. Μεσόγειος, Σαχάρα). Η έρευνα αυτού του πολύπλοκου φαινομένου της φύσης όπως είναι η μετανάστευση των πουλιών μπορεί να μας ανοίξει πολλά μυστικά και να δώσει πολλά παραδείγματα που να είναι χρήσιμα για τον πολιτισμό μας

 

 

Χλωρίδα

Η κατασκευή ενός φράγματος σε ένα ποταμό και η δημιουργία τεχνητής λίμνης (ταμιευτήρας),μετατρέπει το φυσικό ποτάμιο σύστημα σε λιμναίο. Η ανθρώπινη αυτή επέμβαση επιφέρει, όπως άλλωστε θα περίμενε κανείς, κάποιες επιπτώσεις. Οι κυριότερες από αυτές, προέρχονται από τη δημιουργία της τεχνητής λίμνης που έχει ως συνέπεια της κατάκλιση μεγάλων εκτάσεων, τη διακοπή της ροής του

ποτάμιου συστήματος και τη διακοπή της τροφοδοσίας των κατάντη εκτάσεων με φερτές ύλες. Όλα τα παραπάνω, επιδρούν ως ένα βαθμό στην αλλαγή της χλωρίδας και πανίδας της περιοχής, καθώς επίσης και στο τοπικό κλίμα.

Για την τεχνητή λίμνη Φωλέας δεν έχει γίνει καμία μελέτη που να αφορά την χλωρίδα της περιοχής, ώστε να γνωρίζουμε εμπεριστατωμένα την υδροχαρή και υδρόβια βλάστηση μετά την κατασκευή του φράγματος και τη δημιουργία της τεχνητής λίμνης, ωστόσο κατά τη λήψη στοιχείων υπαίθρου κοντά στη λίμνη εντοπίστηκαν άτομα πρίνου (Quercus coccifera) , γκορτσιάς (Pyrus amygdaliformis), κοκορεβιθιάς (Pistacia terebinthus) και λυγαριάς (Vitex agnus castus). Στην ευρύτερη περιοχή απαντώνται δρυς, γαύρος,

ερείκη, πρίνος, αριά και άτομα πλατάνου.

Αξίζει να σημειωθεί ότι έρευνα που έκανε το Πανεπιστήμιο Αιγαίου (Θεοδωρακάκης, 2000), έδειξε ότι οι τεχνητές λίμνες έχουν εξελιχθεί σε ωραιότατους υγροβιότοπους, διατηρώντας και αυξάνοντας τη βιοποικιλότητα στην περιοχή επίδρασής τους.

 

Πανίδα

Οι νέοι οικότοποι, με λιμναίες πλέον οικολογικές συνθήκες, ευνοούν την ανάπτυξη αρκετών υδρόβιων οργανισμών (ψαριών και αμφίβιων), που προσφέρουν τροφή και καταφύγιο σε μεγάλο αριθμό αποδημητικών ή μη πουλιών, με τα πρώτα να χρησιμοποιούν τους ταμιευτήρες ως ενδιάμεσους σταθμούς στο μακρύ τους ταξίδι.

Για την τεχνητή λίμνη Φωλέας δεν έχει γίνει καμία μελέτη που να αφορά την πανίδα της περιοχής, ώστε να γνωρίζουμε εμπεριστατωμένα τα είδη που διαβιούν μετά την κατασκευή του φράγματος και τη δημιουργία της τεχνητής λίμνης, ωστόσο κατά τη λήψη στοιχείων υπαίθρου εντοπίστηκαν αποδημητικά πτηνά και ψάρια που ανήκουν στο είδος πεταλούδα (Carassius carassius) ή στο είδος ιταλικό (Carassius gibelio), ξενικό με μεγάλη αντοχή είδος που έχει κυριαρχήσει σε πολλά υδάτινα σώματα καθώς δεν χρειάζεται αρσενικό για την αναπαραγωγή του.

 

 

Το 2011 εγκρίθηκε από το Δασαρχείο η μελέτη που συνέταξε ο Δασολόγος Κώστας Πασβάντης για τον Δήμο Παγγαίου και προέβλεπε έργο το οποίο υλοποιήθηκε με:

 

Φυτεύσεις , 1.669 τεµ..

• Πέτρινες ψησταριές, 2 τεµ.

• Προµήθεια, µεταφορά και τοποθέτηση των ακόλουθων ξύλινων κατασκευών:

Ξύλινοι τραπεζόπαγκοι, 5 τεµ.

Ξύλινα εξάγωνα κιόσκια, 2 τεµ.

Ξύλινες πινακίδες ενηµέρωσης-κανονισµού, 4 τεµ.

Ξύλινες πινακίδες διασταυρώσεων, 1 τεµ.

Ξύλινο παρατηρητήριο, 1 τεµ.

Ξύλινη σχεδία για υδρόβια πουλιά, 2 τεµ.

Ξύλινα διπλά µονόζυγα, 2 τεµ.

Ξύλινη διπλή κούνια, 1 τεµ.

Ξύλινα δοχεία απορριµµάτων, 3 τεµ.

Ξύλινη περίφραξη, 317 τρ.µ.

 

 Σκοπός εκτέλεσης του έργου είναι η περαιτέρω προβολή της ευρύτερης περιοχής γύρω από τον οικισµό της Φωλεάς, αφού γίνεται επισκέψιµη σε άτοµα µε φυσιολατρικά ενδιαφέροντα, αλλά και σε όλους όσους επιθυµούν να γνωρίσουν και να απολαύσουν τις ιδιαίτερες φυσικές οµορφιές που αυτή προσφέρει, καθώς και να λειτουργήσει συµπληρωµατικά ως προς τις άλλες υποδοµές αναψυχής που υπάρχουν στο ∆ήµο

Παγγαίου, δίνοντας δυνατότητες ανάπτυξης σε αγροτικές περιοχές του ∆ήµου

 

Φωτογραφίες από Κώστα Πασβάντη και από google