Με αυτό το άρθρο θα ασχοληθώ με την Αρχαία Γαληψό,μια πόλη που έχει την δική της ιστορία στην περιοχή μας και αξίζει να την αναφέρω μέσα από πληροφορίες που υπάρχουν και στο διαδίκτυο.
Ως γενική πληροφόρηση στο wikipedia βρίσκουμε τα εξής: Η Γαληψός ήταν αρχαία ελληνική πόλη ευρισκόμενη εντός της περιοχής της Ηδωνίδας στη Θράκη και αργότερα στη Μακεδονία. Ευρισκόταν στα ανατολικά της Φάγρης και σε απόσταση περίπου 17 χμ. από την Αμφίπολη. Ανήκε στη Συμμαχία της Δήλου, ενώ ιδρύθηκε ως αποικία της Θάσου. Έπειτα από την κατάκτηση της Αμφίπολης, κατελήφθη από τον Βρασίδα το 424 π.Χ., ωστόσο ανακατελήφθη από τον Κλέωνα το 423. Ο Περσέας της Μακεδονίας, διαφεύγοντας των Ρωμαίων οι οποίοι τον είχαν νικήσει στη Πύδνα, έπλευσε ως τις εκβολές του Στρυμόνα, και με κατεύθυνση την Γαληψό, παραμένοντας εκεί προτού μετακινηθεί προς τη Σαμοθράκη.
Η Γαληψός είναι μια από τις πιο σημαντικές αποικίες της Θάσου στα απέναντι από το Νησί
παραλία της αρχαίας Θράκης .Η συσχέτιση του τοπωνυμίου Γαληψός με το μύθο
του Κάδμου και του γιου του Θάσου συνδέει την αρχαία αυτή πόλη με τη Θασιακή επικράτεια .Ο Γαληψός επώνυμος ήρωας της πόλης είναι γιος του
Θάσου με μητέρα την Τηλέφη.
Στις
αρχαίες πηγές ή Γαληψός αναφέρεται ως πόλη της Θράκης και Παιόνων και ως Θασιων αποικία και εμπόριο.Κατα τη διάρκεια του Πελοποννησιακού πολέμου καταλήφθηκε
διαδοχικά από το Βρασίδα 424 π.χ. και τον Κλέωνα το 422 ενω το 356π.χ. καταστράφηκε από τον Φίλιππο .Η ζωή στην πόλη επανήλθε αφού αναφέρεται ότι στο Λιμένα της κατέφυγε ο
Περσέας στη Φυγή του προς τη Σαμοθράκη μετά τη μάχη της Πύδνας το 167
π.χ.Η συνέχεια της πόλης μαρτυρείται και στα Ρωμαϊκά χρόνια με αναφορές από τον Στράβωνα.
Η θέση της αρχαίας πόλης εντοπίστηκε στα τέλη του 19ου αιώνα από τον Γάλλο
αρχαιολόγο Paul Perdrizet ο οποίος την συνέδεσε με τα ερείπια μιας τειχισμένης
αρχαίας πόλης στη θέση Γαϊδούροκάστρο τέσσερα περίπου χιλιόμετρα νότια
από το χωριό Κάριανη.Ο Γάλλος αρχαιολόγος δραστηριοποιείται γύρω από το Παγγαίο και καταγραφει διασπαρτα αρχαιολογικα ευρηματα κυριως επιγραφες εντοπίζοντας την θεση αρχαιων πολεων.
Το 1911 μια νεα Γαλλικη αρχαιολογικη αποστολη επισκεπεται την περιοχη της αρχαιας Γαληψου.Τον Ιουνιο του 1930 2 επιλεκτα μελη των ανασκαφικων ομαδων που ηδη εργαζοταν στους αρχαιους Φιλιππους και την Θασο,οργανωνουν μια 3η Γαλλικη ερευνητική αποστολη στην αρχαια Γαληψο.Ο Paul Collart και Pier Devambez φθάνουν στην Καριανη .Πραγματοποιουν εκτεταμμενη επιφανιακη ερευνα στην θεση Γαιδουροκαστρο και στα καταλοιπα της θεσης της Αρχαιας Γαληψου.
ANAΣΚΑΦΗ 1938 ΜΥΛΩΝΑΣ-ΜΠΑΚΑΛΑΚΗΣ
Το 1960 γινεται η επομενη αρχαιολογικη ανασκαση στο βορειο νεκροταφειο της Αρχαιας Γαληψου απο την αρχαιολογο Κατερινα Ρωμιοπουλου.Στο πλαισιο των ερευνων φωτογραφιζονται τα τειχη της αρχαιας πολης ενω ανασκαφονται 16 ταφοι οι οποιοι ηταν διαταραγμενοι και ηταν 7ου-6ου π.χ.αιωνα προφανως των αποκων της Θασου.Σε αυτους βρεθηκε κεραμικη και κοσμηματα.Να αναφερουμε οτι η περιοχη μαστιζε απο τους λαθροανασκαφεις.
Το 1971 γινεται εκτεταμμενη/συστηματικη ανασκαφη απο την Αρχαιολογικη υπηρεσια Καβαλας με προισταμενη την κ.Χαιδω Κουκουλη εξαιτιας και της χαραξης της παραλιακης ε.ο.Καβαλας Θεσσαλονικης οπου και εκει βρεθηκαν αρκετοι ταφοι και ευρηματα.
ΤΟ ΙΕΡΟ ΤΗΣ ΔΗΜΗΤΡΑΣ
Η
Αρχαία Γαληψός σύμφωνα
με τις αρχαίες πήγες βρίσκεται στο δυτικότερο άκρο της γνωστής ως
Περαίας η Ηπείρου Θασίων Ανατολικά του Στρυμόνα στους Πρόποδες του
Συμβόλου.Η κήρυξη του αρχαιολογικού χώρου της Γαληψού μεταξύ των
ρευμάτων χαλικόρεμα και θερμόρεμα περιλαμβάνει την Ακρόπολη στο λόφο
γαϊδούροκάστρο την Ακρόπολη,τα νεκροταφεία της πόλης και των νοτίων νεκροταφείων
και οι πρόσφατες ανασκαφές που έγιναν στο τομέα του λιμανιού .
Η
κήρυξη του αρχαιολογικού χώρου της Γαληψού περιλαμβάνει
την Ακρόπολη στο λόφο γαϊδούρο κάστρο τα νεκροταφεία της πόλης και τον
οικισμό στη θέση Πιθάρι.Η θέση της αρχαίας πόλης στην παραλία της
Καριανης σε λοφο οχυρό εντοπίζεται στα τέλη του δέκατου ένατου αιώνα από
το Γάλλο αρχαιολόγο Perdrizet στη συνέχεια τη θέση της αρχαίας πόλης και
επισκέφτηκαν αρκετή αρχαιολόγοι και ερευνητές κυρίως Γάλλοι.
Το
1938 οι αρχαιολόγοι Μυλωνάς και Μπακαλάκης πραγματοποίησαν εκτεταμένη
έρευνα στην Ακρόπολη
και στα νεκροταφεία της πόλης.60 περίπου τάφοι ήρθαν στο φως από τις
ανασκαφικές έρευνες της κυρίας Κατερίνας Ρωμιοπούλου και της κυρίας
Χά'ι'δος Κουκούλη-Χρυσανθάκη.Τοπογραφική έρευνα της Ακρόπολης και κυρίως
της
πορείας του τείχους της αρχαίας Γαληψού πραγματοποιήθηκε από τον
Δημήτρη Λαζαρίδη το 1970.
Πολλά
ευρήματα από την αρχαία Γαληψό σήμερα στο αρχαιολογικό μουσείο Καβάλας
προέρχονται από παραδόσεις και κατασχέσεις εδώ το τείχος της πόλη.
Το 2010 στη θέση Πιθάρι εντοπίστηκαν μετά από έντονες βροχοπτώσεις πιθάρια που περιείχαν ελάχιστα οστά και ένα μικρό αγγείο κύπελλο εποχής σιδήρου.Από την θέση αυτή προέρχονται
και τέσσερις ενεπίγραφοι μαρμάρινοι όροι σήμερα στο αρχαιολογικό μουσείο της
Καβάλας του τέλος του έκτου αιώνα π.Χ. που μαρτυρούν την ύπαρξη
μεγάλου ναού της Θεάς Δήμητρας στην περιοχή του λιμανιού.
Το
2006 με αφορμή την έκδοση οικοδομικής άδειας εξοχικών κατοικιών στην
παραλία της Κάρυανης αποκαλύφθηκαν οικοδομικά κατάλοιπα .ανασκαφή
που πραγματοποιήθηκε το 2006 2007 αποκάλυψε λείψανα ορθογώνιου κτιρίου
διαστάσεων 13 X 10 περίπου μέτρων πιο συγκεκριμένο αποκαλύφθηκαν τρεις
χώροι Α Β και Γ.Ο χώρος Α
περίπου 100 τετραγωνικά είναι ο κύριος χώρος η αυλή του κτιρίου με το
πηγάδι ο χώρος Γ στο μέσον του χώρου στο κέντρο βρέθηκε εστία ενώ ο
χώρος Β δεν αποκαλύφθηκε εξολοκλήρου.
Το
πηγάδι έχει χτιστεί από αργούς λίθους έχει εσωτερική διάμετρο 1.20 και ερευνήθηκε μέχρι το βάθος του
1,5 μέτρου από την επιφάνεια του χείλους.Στο εσωτερικό του βρέθηκαν
πολλές κεραμίδες στέγης στρωτήρες και καλυπτήριες λακωνικού τύπου.Επίσης υπήρχε
μεγάλη ποσότητα αβαθείς κεραμικής Καθημερινής χρήσης λίγα όστρακα
τοπικών εργαστηρίων και λιγα όστρακα μελανόμορφο και ερυθρόμορφων αγγείων.Η
έρευνα στο χώρο της αυλής δεν εξαντλήθηκε,Παντού υπήρχε διάσπαρτη
κεραμική αρχαϊκών χρόνων ενώ στο χώρο Β δεν ολοκληρώθηκε η απομάκρυνση
όλης της επίχωσης ο Νότιος τοίχος του χωρου Β αποκαλύφθηκε σε μηκος
15περίπου μέτρων.Η κεραμική που βρέθηκε στο χώρο ήταν ελάχιστη.Αξίζει να
αναφερθεί μια ενσφράγιστη λαβή αμφορέα με το όνομα του επωνύμου άρχοντα
Ευρυαναξ χρονολογίας πρώτο μισό 4ου αιώνα π.Χ.
Ο
χώρος Γ καταλαμβάνει όλο το πλάτος του κτιρίου ενώ στο κέντρο βρέθηκε
εστία και γύρω από την εστία πάρα πολλά σιδερένια και χάλκινα αντικείμενα.
Εκτός
από κεραμική διάσπαρτα σε όλη την ανασκαφή βρέθηκαν οστά ζώων και
όστρεα.Το κτίριο από μια πρώτη προσέγγιση χρονολογείται στο τέλος του
έκτου με αρχές του 5ου αιωνα π.Χ.
Η
πλειονότητα της κεραμικής εκπροσωπείται από αγγεία τοπικών εργαστηρίων
και μαρτύρει τις εμπορικές και Πολιτιστικές σχέσεις της Γαληψού με τη
Μητρόπολη Θασου και τις υπόλοιπες Θασιακές αποικίες αλλά και με μεγάλα
κυκλαδίτικα ιωνικά και άλλα εργαστήρια πόλεων του ανατολικού Αιγαίου.
Αρκετά
είναι βέβαια και τα επισακτα αγγεία από Αττική και Κόρινθο .Η εισαγωγή
και εμπορία των Κλαζομενιακών των αγγείων όπως και των σαρκοφάγων στο
βορειοελλαδικό χώρο γινόταν μέσω της πόλης των Αβδήρων η οποία ήταν
αρχικά αποικία των Κλαζομενων.
Βρέθηκαν επίσης λίγα όστρακα Κορινθιακών αγγείων που εκπροσωπούνται ως επί το
πλείστον από μικρογραφικές κοτυλίσκες με διακόσμηση κατακόρυφων κυματιστών γραμμών.
Μια άλλη κατηγορία κεραμικής που βρέθηκε σε μεγάλες ποσότητες είναι τμήματα
μεγάλων αγγείων αμφορέων και υδριών με γραπτές κυματοειδής οι
οριζόντιες διακοσμητικές ταινίες στο σώμα στο λαιμό και στις λαβές με
επιρροή από εργαστήρια της Ιωνίας.Παρόμοια βρέθηκαν σε όλες τις Θασιακές αποικίες.Στο τοπικό εργαστήριο της Θάσου αποδίδονται αρκετά όστρακα αγγείων με πρωτο γεωμετρική διακόσμηση που χρονολογούνται
στο τρίτο τέταρτο του 6ου αιώνα π.Χ.Η παραγωγή τους εντάσσεται στην
παράδοση των κυκλαδικών εργαστηρίων της Πάρου Και πιθανόν της
Νάξου.Ομόκεντροι κύκλοι με κουκίδα στο κέντρο και κάθετες παράλληλες
γραμμές διακοσμούν εξωτερικά την επιφάνεια του αγγειου.
Στο
Θασιακο εργαστήριο στο Φαρι της Θάσου αποδίδονται επίσης ελάχιστα
όστρακα και κυλικων που βρέθηκαν με ταινία κάτω από το χείλος και
διακόσμηση μελανών στιγμων.
Στη
Θάσο Εκτός από το εργαστήριο στη θέση Φαρί υπήρχε και ένα άλλο
εργαστήριο που επιδίδονταν κυρίως σε Αττικά μελανόμορφα αγγεία στην
μίμηση.Το εργαστήριο αυτό επιβιώνει μέχρι τις αρχές του πέμπτου αιώνα
και παράγει κυρίως οι λεκάνες πινάκια κανθαρούς και κιονωτούς κρατήρες.
Στης λεκάνες παρατηρούμε ότι διακοσμείτε όλο το αγγείο εξωτερικά.Οι λεκάνες
αυτές Όπως και τα πινάκια έχουν εξαρχής σχεδιαστεί για να αναρτηθούν
στον τοίχο και για το λόγο αυτό φέρουν οπές ανάρτησης.
Η
απεικόνιση τέθριππον η σκηνές αποχαιρετισμού Πολεμιστών είναι πολύ
αγαπητά θέματα στην εικονογραφία των κρατήρων που βρέθηκαν στις αποικίες
της Θάσου και αναφέρουμε συγκεκριμένα Στους μεγάλους κοιωνοτούς τους
κρατήρες από το από την πόλη Φάγρης
Βόρεια
από την ανασκαφή του 2006 είχαν γίνει κάποιες δοκιμαστικές τομές στο
2000 και εντοπίστηκαν και εκεί όπως βλέπετε τείχη και κεραμική που
χρονολογείται και αυτή στους αρχαϊκούς χρόνους.Η εύρεση αρχαιολογικών
λειψάνων σε Τόση μεγάλη έκταση μας οδηγεί στη σκέψη ότι Πιθανόν να
βρισκόμαστε στον περιβάλλοντα χώρο ενός μεγάλου οικιστικού συνόλου το
οποίο αποτελούσε τμήμα του λιμανιού της αρχαίας Γαληψού.Ίσως μάλιστα το
κτίριο δίπλα στη θάλασσα στην άκρη του οικισμού να είχε δημόσιο
χαρακτήρα και σε αυτό συνηγορούν ο μεγάλος υπαίθριος χώρος αυλή που θα
διευκόλυνε τη συγκέντρωση πολλών ανθρώπων καθώς και η ύπαρξη
εγκαταστάσεων νερού.
Πολύ πιθανόν να ανήκε στα προ κτίσματα του Ιερού της Δήμητρας που υπήρχε στην περιοχή.
Οι
αγνύθες διαφόρων ειδών οι λίχνοι με ίχνη χρήσης στο νιπτήρα και τα
όστρεα διαφόρων σχημάτων ίσως αποτελούσαν αναθήματα που αντιπροσώπευαν
όλες τις κοινωνικές τάξεις των επισκεπτών στο Ιερό.
Τα όστρακα αναθηματικών πινακίων με οπές ανάρτησης και τα αγγεία με τις
εγχάρακτες επιγραφές αποτελούν χαρακτηριστικά παραδείγματα ευρημάτων σε Ιερό.
Τα αποτελέσματα της σωστικής ανασκαφής στην παραλία της Κάρυανης θεωρούμε
ότι είναι πολύ σημαντικά για την έρευνα της κατοίκησης του λιμανιού της
αρχαίας Γαληψού και αποτελούν ένα σημαντικό βήμα για τον εντοπισμό του
Ιερού της Δήμητρας στην περιοχή.Η μελέτη του υλικού της ανασκαφής και
ιδιαίτερα της κεραμικής επιβεβαιώνει για μία άλλη φορά τις Στενές
σχέσεις την καλύψουμε τη Μητρόπολη Θάσο αλλά και τις υπόλοιπες αποικίες
στην Περαία Θασίων αλλά και με τα μεγάλα εργαστηριακά κέντρα της
αρχαιότητας.
ΠΗΓΕΣ :2o Συνεδριο Τοπικης Ιστοριας Παγγαιου :https://www.youtube.com/watch?v=M53s-0by8w4&t=4374s
https://docplayer.gr/52528130-Galipsos-thasion-emporion.html
Σας
προτείνω να επισκεφθείτε το καναλι στο Youtube του ''Συνεδριου Τοπικης Ιστοριας
Παγγαιου'' καθώς έχει τις εργασίες από αρχαιολόγους και ερευνητές όσο
αφορά την τοπική ιστορία του Δήμου Παγγαίου.Όλα τα βίντεο καλύπτουν τα
συνέδρια που έχουν γίνει από την Δημοτική Αρχή του Δήμου Παγγαίου https://www.youtube.com/channel/UC8-LHekZ02Ksag-cq9RRUrQ/featured οπως αντιστοιχα και την σελιδα στο facebook https://www.facebook.com/topiki.istoria.paggaiou
